“การมีสุขภาพดี ห่างไกลจากโรคภัย และ มีชีวิตยืนยาว”  เป็นปัจจัยสำคัญที่จะช่วย ขับเคลื่อนเราสู่เส้นทางความสำเร็จ ต่างๆ 

สำหรับในบทความนี้ผู้เขียน ขอนำเสนอ ศาสตร์การต้มยาจีน และ วิธีต้มยาจีน ฉบับสมบูรณ์ ตอบทุกคำถามในบทความเดียว 

 

ยาต้ม  (汤剂 ทังจี้)    คืออะไร ?

ยาต้ม  (汤剂 ทังจี้)   คือ รูปแบบการปรุงยา โดยการ นำ ยา/สมุนไพร ที่จัดเตรียมไว้มาต้ม กับ น้ำสะอาดบริสุทธิ์ ปราศจากสารเจือปนใดๆ  หรือต้มกับของเหลวอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็น  สุราจีน , น้ำส้มสายชู 

 

อุปกรณ์ที่ใช้ในการต้มยา มีอะไรบ้าง ?

อุปกรณ์สำหรับการต้มยาจีน ได้แก่  สมุนไพร/ยา ที่ต้องการต้ม , น้ำดื่มสะอาด ที่ปราศจากสารเคมีปน และ หม้อที่สามารถทนต่อปฎิริยาเคมีได้    ซึ่ง  โดยส่วนมาก มักเลือกใช้ หม้อดินเผา , หม้อยาจีน , หม้อกระเบื้องเคลือบ หรือ หม้อสแตนเลสที่มีฝาปิด  

*ไม่ควรใช้ หม้อที่ทำจากเหล็ก, อลูมิเนียม หรือทำจากทองแดง เพราะอาจเกิดปฎิกิริยากับตัวยาสมุนไพรที่กำลังต้มอยู่, ทำให้เกิดตะกอนขึ้นมา หรือ มีกลิ่นสนิมของเหล็กติดมา อาจส่งให้เกิดอาการคลื่นไส้ได้  

การต้มยา มีขั้นตอนอะไรบ้าง ?

สำหรับ  ผู้อ่านที่ต้องการต้มยาจีนด้วยตนเอง  สามารถเริ่มทำตามขั้นตอนด้านล่างได้เลย 

เพียงแค่เริ่มต้นจากการเลือกภาชนะ ( หม้อยาจีน ) ที่ถูกหลัก  , น้ำ   สำหรับการใช้ต้มยา  ซึ่งจะ แบ่งขั้นตอนการต้มยาเป็น 3 ขั้นตอนคร่าวๆ ดังนี้  คือ 

• การแช่ยา

• การต้มยา

• การเทยา

โดย  ไฟที่ควรใช้เวลาต้มยา  นั่นคือ   ไฟแก่ ( ไฟแรง ) และ ไฟอ่อน    ซึ่งถือเป็นเคล็ดลับสำคัญในการต้มยา ซึ่ง เริ่มจากใช้ไฟแก่จนน้ำเดือนได้ที่  แล้วจึงต้มยาต่อด้วยไฟอ่อนตามระยะเวลาที่ต้องการต้มของวัตถุประสงค์การใช้ยา

หมายเหตุ : ตำรับยาจีน มักจะประกอบไปด้วย ตัวยาหลัก ตัวยารอง ตัวยาเสริม ตัวยาช่วย และ ตัวยานำพา   ทำให้เมื่อเปิดหีบห่อของสมุนไพร   อาจจะพบสมุนไพรบางชนิดถูกแยกห่อไว้ เช่น  ยาต้มก่อน  ยาต้มหลัง  ยาผงชงละลาย( บรรจุในถุงผ้า ) 

 

วิธีการต้มยา

1.กรณีมียาต้มก่อน:   หาก ภายในหีบห่อสมุนไพร บรรจุยาต้มก่อนเอาไว้ ให้เริ่มต้น ทำการต้ม “ยาต้มก่อน” เป็นอันดับแรก เติมน้ำสะอาดจนท่วมยา เปิดไฟให้แรง จากนั้นปิดฝาหม้อและทิ้งไว้จนน้ำเดือด จึงค่อยใช้ไฟอ่อนในการต้มยาต่อไปอีก อย่างน้อย 30 นาที (เวลา จะขึ้นอยู่กับชนิดยา) คอยหมั่นเติมน้ำและไม่ควรปล่อยให้หม้อแห้ง   เพราะ ยาต้มก่อน เป็น สมุนไพรจำพวกที่ต้องใช้เวลาต้มนาน ใช้เวลานาน ตัวยาจึงจะหลุดหรือละลายออกมา

ระหว่าง ต้ม “ยาต้มก่อน” นี้  ให้นำสมุนไพรจีนห่อใหญ่ และ ยาที่ใส่ถุงผ้า ( ที่ไม่ระบุว่า ก่อน หรือ หลัง )  แช่รวมกัน เติมน้ำอุณหภูมิปรกติ ประมาณ 1 ข้อมือ  จนท่วมห่อสมุนไพร  และ  แช่ทิ้งไว้ประมาณ 30 นาที หรือกว่าน้ำแทรกซึมสู่ภายในเพื่อเตรียมสู่การยกขึ้นตั้งไฟต่อไป

2.ภายหลังการต้มสมุนไพรต้มก่อนเสร็จ   ให้นำยาจีน ที่ทำการแช่รอไว้ (ทั้งสมุนไพร และ น้ำที่แช่) มาเทรวมกันกับยาต้มก่อน  และต้มต่อโดยใช้ไฟแก่จนน้ำเดือด   จากนั้นต้มด้วยไฟอ่อนต่อไปอีก ประมาณ 20 -30 นาที หรือตามแพทย์สั่ง

3.กรณีมียาต้มหลัง :  ให้นำยาต้มหลัง  ใส่ลงในหม้อก่อนที่จะทำการยกหม้อลงสัก 3 – 5  นาที  แล้วจึงทำการคนน้ำให้ทั่วรวมกัน  ด้วย เพราะยาต้มหลังนี้    โดยส่วนใหญ่จะ คือ จำพวกสมุนไพรที่ออกฤทธิ์เป็นสารระเหย  ซึ่งไม่ทนต่อความร้อน   จึงต้องต้มยาภายหลังตัวยานำพาอื่นๆ  แล้วจึงค่อยทำการยกหม้อลงและกรองให้เหลือแต่น้ำยา

***  หาก   หีบห่อยาที่จะใช้นั้น  ไม่มียาสมุนไพรต้มก่อนหรือต้มหลัง   สามารถเริ่มกระบวนการต้มยาด้วยการแช่ยาเป็นเวลา 30 นาที  แล้วจึงต้มยาตามขั้นตอนปรกติได้เลย

 

“คำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญ : ยาจีนสมุนไพร 1 ห่อ   สามารถนำมาต้มซ้ำได้ถึง 2 ครั้ง   โดย การต้มยาครั้งที่สอง ควรนำกากยาที่ต้มในครั้งแรกมาร่วมใช้   ด้วย การเติมน้ำให้ท่วมพอดีเท่าระดับกากยา   แล้วจึงทำการต้มต่ออีก 1 ครั้ง   จึงทำการกรองให้เหลือแต่น้ำ  

หลังจากนั้น  จึงควรเทยาที่ต้มได้จากครั้งที่หนึ่งและครั้งที่สองเข้าด้วยกัน   เพื่อให้ความเข้มข้นของตัวยาเท่ากัน ก็เป็นอันเสร็จเรียบร้อย   สำหรับน้ำยาที่ยังไม่ได้ดื่มกินให้นำมาใส่ภาชนะที่ปิดมิดชิด  จึงจะสามารถนำแช่ตู้เย็นในช่องปรกติ  และนำออกมาอุ่นดื่มในมื้อถัดไป”

 

การรับประทานยาต้ม

“การรับประทานยาต้ม”   อย่างถูกวิธีถือเป็นเรื่องสำคัญอย่างยิ่ง  ควรรับประทานยาต้มในขณะที่อุ่นอยู่ และ ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ หรือ แพทย์ ก่อนรับประทาน  

 

การเก็บรักษายาต้ม 

ควรเก็บรักษายาต้ม ที่ยังไม่ได้รับประทานในตู้เย็นช่องอุณหภูมิปรกติ  และหมั่นคอยสังเกต สี กลิ่นและรสชาติ  ภายหลังการนำไปแช่เย็น ซึ่ง ไม่ควรเปลี่ยนไปจากเดิมมากนัก  และไม่ควรเก็บยาต้มไว้เกิน 30 วัน หรือ  หากวางไว้ที่อุณหภูมิห้อง ไม่ควรมากเกิน 7 วัน

 

ระยะเวลาการต้มยาจีน

สำหรับ  ระยะเวลา “ การต้มยา ”  จะขึ้นกับประเภทของตัวยา และ สมุนไพร ที่ใช้ บางตัวใช้เวลานาน บางตัวใช้เวลาไม่นาน ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ และ แพทย์  (สำคัญมาก)  

 

ซื้อ หม้อต้มยาจีน ที่ร้านขายยาเป่ยจิน

117 ถนนเยาวราช แขวงสัมพันธวงศ์ เขตสัมพันธวงศ์ กทม 10100
Tel 089-922-9284, 063-816-9196, 065-719-7117

https://maps.app.goo.gl/eAjTHgZqrTGvX3yDA

 

หากคุณสนใจและต้องการซื้อหม้อต้มยาจีน คุณสามารถซื้อได้ที่ร้านขายยาเป่ยจินในราคาที่ดีที่สุด นอกจากนั้นที่ร้านของเรายังมี สมุนไพรจีน สมุนไพรไทย ให้เลือกสรรกัน อีกทั้งยังมีบริการให้คำแนะนำในการใช้สมุนไพรต่างๆอีกด้วย 

 

ที่มา https://www.huachiewtcm.com/content/7112/วิธีการต้มยาจีน-herbal-decoction-instruction , 

https://www.earsaireasy.com/content/6864/ทุกคำถามมีคำตอบ-เรื่องต้มยาจีน , 

. https://www.huachiewtcm.com/content/7843/ทำไมยาสมุนไพรจีนนำกลับไปต้มเองที่บ้านกับคลินิกต้มให้จึงมีรสและสีต่างกัน